Projekt „Neuroandragogika przeciw wykluczeniu”jako propozycja wsparcia dla nauczycieli i edukatorów w kształceniu ustawicznym
Rozwijające się neuronauki w ciągu ostatnich kilkunastu lat zrewolucjonizowały nie tylko medycynę, ale także wiele dziedzin codziennego funkcjonowania człowieka. Poszerzana nieustannie przez badaczy wiedza o działaniu ludzkiego mózgu oraz przebiegu i specyfice procesów poznawczych pozwala zwiększać skuteczność terapii stosowanych w neurologii czy psychologii, ale przenika także do takich dziedzin jak marketing, zarządzanie, komunikacja społeczna, media. Neuronauki okazały się też mieć fundamentalne znaczenie dla edukacji. Neurodydaktyka stała się strategią rewolucjonizującą współczesne podejście do roli szkoły i nauczycieli oraz skutecznych modeli nauczania. O wiele mniejszy zasięg neuroedukacja uzyskuje w kontekście kształcenia ustawicznego oraz andragogiki. Stąd też międzynarodowy projekt „Neuroandragogika przeciw wykluczeniu”, koordynowany przez Społeczną Akademię Nauk w Łodzi, postawił sobie za cel promowanie wśród nauczycieli i edukatorów wykorzystania wiedzy o funkcjonowaniu ludzkiego mózgu w projektowaniu procesów nauczania i uczenia się dorosłych, szczególnie tych, którzy dotknięci są problemem defaworyzacji. Projekt obejmuje także wsparciem w zakresie rozwoju kompetencji samodzielnej nauki, doboru metod i narzędzi uczenia się oraz diagnozowania własnych uwarunkowań poznawczych osoby z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (do których należą m.in. dorośli z niskimi kwalifikacjami lub ich pozbawieni, bezrobotni i nieaktywni zawodowo, osoby w starszym wieku, osoby, których kwalifikacje uległy dezaktualizacji).
Skąd idea projektu? Przede wszystkim z przekonania, że neuronauki nie tylko dostarczają informacji o przebiegu procesów poznawczych, ale także pozwalają zrozumieć w jaki sposób genetyka i środowisko funkcjonowania wpływa na potencjał intelektualny i możliwości kognitywne dorosłego człowieka. To szczególnie ważne w przypadku osób należących do grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. Na ich umiejętności intelektualne, poziom motywacji do nauki, nawyki edukacyjne, a także wykazywane trudności dydaktyczne może mieć wpływ szereg różnorodnych czynników, jak: dorastanie w środowisku ubogim w bodźce, brak poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji w okresie dzieciństwa i dorastania, brak możliwości diagnozy i rozwoju indywidualnych talentów i zainteresowań, ekspozycja na negatywne informacje zwrotne oraz wzmocnienia negatywne, zachowania agresywne, dyskryminacyjne, manipulacyjne, dorastanie w środowisku o zaburzonych relacjach rodzinnych i interpersonalnych, porażki szkolne / wczesne wypadnięcie z systemu edukacji.
Wpływ tych negatywnych czynników może być niwelowany w wieku dorosłym poprzez aktywność w obszarze samokształcenia, rozwoju osobistego i edukacji ustawicznej. Niestety, osoby defaworyzowane, rzadziej niż przedstawiciele innych grup społecznych, partycypują w działaniach tego typu. Bardzo często wynika to ze złych doświadczeń edukacyjnych gromadzonych w okresie dzieciństwa i młodości, a przekładających się na brak motywacji do nauki i rozwoju w wieku dorosłym. Tego rodzaju złe doświadczenia mogą się wiązać z porażkami edukacyjnymi, trudnościami w dostosowaniu się do wymagań szkolnych, brakiem sukcesów i zadowolenia z nauki, nierozpoznanymi deficytami poznawczymi, czy wychowaniem w środowisku przykładającym niską wagę do wiedzy i wykształcenia. W przypadku osób z grup deaworyzowanych, które borykają się z opisanymi problemami, pierwszym działaniem musi być przezwyciężenie niechęci do samej nauki i rozwoju oraz kształtowanie od samych podstaw najbardziej bazowych umiejętności uczenia się, czyli pozyskiwania informacji i rozwijania umiejętności.
W tym kontekście, skuteczność procesów nauczania i uczenia się może realnie zwiększyć wykorzystanie strategii neuroandragogiki, jako metodologicznej podstawy organizowanych dla osób dorosłych szkoleń. Stąd też projekt „Neuroandragogika przeciw wykluczeniu” zakłada przeprowadzenie szkoleń dla nauczycieli, trenerów i edukatorów pracujących z osobami dorosłymi. Ich celem będzie rozwijanie kompetencji dotyczących wykorzystania wiedzy o procesach poznawczych i funkcjonowaniu mózgu w budowaniu środowiska edukacyjnego dla dorosłego ucznia, wspierania motywacji dorosłych do nauki i rozwoju, doboru metod i technik nauczania do predyspozycji poznawczych uczniów. Kolejnym etapem projektu będzie realizacja warsztatów dla dorosłych z grup defaworyzowanych, ukierunkowanych na rozwijanie ich umiejętności samodzielnej nauki, rozwijania pasji i zainteresowań, w oparciu o indywidualne preferencje i odpowiednio do własnych potrzeb edukacyjnych.
Projekt finansowany jest z programu Erasmus + i realizowany w grupie doświadczonych instytucji partnerskich z Polski (Społeczna Akademia Nauk), Węgier (Laterna Magica), Austrii (Lebenshilfen Soziale Dienste GmbH), Czech (EDUcentrum), Wielkiej Brytanii (Bridging to the Future) i Grecji (Kalamata Second Chance School).
Kolejnym etapem działań partnerstwa będzie organizacja warsztatów dla nauczycieli i edukatorów osób dorosłych w listopadzie 2018 r. Warsztaty odbędą się w Łodzi, a do udziału w nich serdecznie zapraszamy wszystkich chętnych. Pytania i zgłoszenia prosimy wysyłać na adres:
Bibliografia:
• Czerkawski (2012). Wykluczenie edukacyjne niedostosowanych społecznie, „Chowanna”, T. 1 (38), Katowice.
• Eurostat (2017). Adult learning statistics, http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Adult_learni..., (dostęp: 05.02.2018).
• Eurostat (2010). Combating Poverty & Social Exclusion. A statistical portrait of the European Union 2010, Luxembourg, http://ec.europa.eu/eurostat/documents/3217494/5723553/KS-EP-09-001-EN.P..., (dostęp: 05.02.2018).
• A. Litawa, Z. Szarota (2016), Negatywne aspekty uczestnictwa w edukacji w opiniach uczących się dorosłych, „E-mentor” nr 4 (66), http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/66/id/1263 (dostęp: 05.02.2018).
• W. Sikorski (2015). Neuroedukacja. Jak wykorzystać potencjał mózgu w procesie uczenia się, Literatura Inspiruje, Warszawa.
• M. Spitzer (2011). Jak uczy się mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.